Af snjallsķmum og geimflaugum

Flestir eru meš snjallsķma ķ vasanum. Ég į aš vķsu pabba og nokkra vini, sem eru enn meš gamla farsķma frį Nokia og eru stoltir af žvķ. Žaš er nostalgķa sem vekur hugrenningatengsl viš Nokian stķgvélin sem allir Ķslendingar óšu endalausar mżrarnar į žegar ég var pjakkur. Ég hélt raunar žar til ég gśglaši žaš fyrir žessa grein aš žetta vęru Nokia-stķgvél!   

Snjallsķmar ešur ei, žį eiga allir žessir sķmar sameiginlegt, aš til žess aš hęgt sé aš framleiša žį žarf mįlma. Žaš sama į viš um tölvur og önnur tęki sem knżja įfram fjóršu išnbyltinguna.

Ķ iPhone 8 er raunar notuš tegund af įli sem einnig er notuš ķ loftferšum og keppnisreišhjólum, samkvęmt upplżsingum frį Apple. Žaš rifjar upp skįldsögu Jules Verne „Frį jöršinni til tunglsins“ frį įrinu 1865, žar sem Verne er forspįr um hvaš verši uppistöšuefniš ķ fyrstu geimflauginni til aš fara umhverfis tungliš 100 įrum sķšar: „Įl er žrisvar sinnum léttara en įl og viršist hafa veriš skapaš ķ žeim höfuštilgangi aš śtvega okkur efnivišinn fyrir geimflaugina.“

Hann hitti naglann į höfušiš um sitthvaš fleira varšandi geimferšina, svo sem fjölda geimfara og sirka žyngdina į geimfarinu. En benti į aš veršiš į įli vęri fullhįtt eša um 20 dollarar kķlóiš. Svo fķnt var žaš ķ žį daga, aš sagt er aš Jósefķna, drottning Napóleóns mikla, hafi oršiš allra kvenna hamingjusömust žegar eiginmašur hennar gaf henni hring śr įli. Vinkonurnar įttu gullhringa ķ tugatali, en engin žvķlķkt djįsn sem įlhring.

Žaš lagašist žegar fjöldaframleišsla hófst į įli um aldamótin 1900 og nś er veršiš um 2 dollarar kķlóiš. Dollarinn hefur žó rżrnaš eitthvaš sķšan sagan var skrifuš. Ef tekiš er miš af veršbólgu į žessum 150 įrum ętti įlveršiš aš vera um žaš bil 150 sinnum hęrra eša yfir 300 dollarar kķlóiš. En tękninni hefur fleygt fram og įl er framleitt meš stöšugt hagkvęmari hętti.

Žaš voru Frakkinn Louis Toussant Héroult og Bandarķkjamašurinn Charles Martin Hall, hvor ķ sķnu lagi og įn žess aš vita hvor af öšrum, sem fundu upp nżja rafgreiningarašferš til framleišslu į įli sem er grundvöllur allrar įlframleišslu ķ dag enda žótt ašferšin hafi veriš endurbętt sķšan. Nefnist hśn Hall-Héroult išnferliš. Įriš 1888 voru fyrstu įlfélögin stofnuš ķ Frakklandi, Sviss og Bandarķkjunum og įriš 1900 höfšu oršiš svo stórstķgar framfarir aš framleidd voru 8 žśsund tonn af įli ķ heiminum eša tęp 1% af žvķ sem Ķslendingar framleiša ķ dag.

Verne įttaši sig į žvķ aš įl er léttur og sterkur mįlmur. Žess vegna var įliš forsendan fyrir žvķ aš geimflaugar stęšu undir nafni. Į sķšustu įrum hafa bķlaframleišendur komiš til móts viš kröfur stjórnvalda um minni losun meš žvķ aš auka hlutfall įls ķ bifreišum, en alls mį rekja um 12% losunar ķ Evrópu til bķlaflotans. Meš meiri įlnotkun verša bifreišar léttari, žaš dregur śr brennslu eldsneytis og žar meš śr losun gróšurhśsalofttegunda.

En įl hefur fleiri kosti. Žaš er aušmótanlegt og mį berja žaš til og sjóša žaš saman, öfugt viš koltrefjar sem dęmi sé tekiš. Įliš einangrar vel og eykur žvķ geymslužol matvęla og dregur śr orkunotkun bygginga. Žaš leišir rafmagn og gegnir žvķ stóru hlutverki ķ orkuskiptunum. Svo er žaš mikill kostur, aš įliš mį endurvinna aftur og aftur įn žess žaš tapi upprunalegum gęšum. Einungis žarf 5% af orkunni sem fór ķ aš framleiša žaš upphaflega til endurvinnslu įlsins, sem žżšir aš žaš er góšur bķsness fyrir endurvinnslufyrirtęki og jafnframt loftslagsvęnt aš endurvinna įliš.

Og įl mun įreišanlega gegna lykilhlutverki nś žegar horft er til nęstu tunglferša, en NASA hefur gefiš śt aš förinni sé heitiš žangaš žegar į nęsta įri.  


Hvernig komst ķslenskur stóll į loftslagsrįšstefnuna?

Al_-_Kollhrif_1024x1024@2xStóllinn Kollhrif, sem hannašur var af ungu hönnušunum ķ Studio Portland, varš hlutskarpastur ķ Sustainable Nordic Design Competition. Žaš er alžjóšlegt kynningarverkefni į vegum Norręnu rįšherranefndarinnar, The Nordics, sem tók höndum saman um aš halda hönnunarsamkeppni um sjįlfbęra stóla. Valinn var stóll frį hverju Noršurlandanna śr fjölda tilnefninga.

Norręnu sigurstólarnir eru sżndir į loftslagsrįšstefnu Sameinušu žjóšanna (COP24) nś ķ byrjun desember, žar sem žeir eru hluti af sjįlfbęrnisżningu ķ skįla Noršurlanda. Gert er rįš fyrir aš 30 žśsund manns sęki sżninguna sem haldin er ķ Katowice ķ Póllandi og stendur yfir ķ tvęr vikur. Eftir loftslagsrįšstefnuna verša stólarnir svo til sżnis į Designwerk ķ Kaupmannahöfn.  

Žaš er įnęgjulegt aš rekja tilurš stólsins Kollhrif.

Efnt var til söfnunarįtaks sprittkerta sķšustu jól. Žar tóku saman höndum Samįl og Samtök išnašarins įsamt endurvinnslufyrirtękjum landsins, ž.e. Al įlvinnslu, Endurvinnslunni, Furu, Gįmažjónustunni, Gręnum skįtum, Hringrįs, Ķslenska gįmafélaginu, Plastišjunni Bjargi og Sorpu. Eitt fyrsta verk nżs umhverfisrįšherra var aš hleypa įtakinu af stokkunum og er skemmst frį žvķ aš segja aš undirtektir almennings voru frįbęrar. Fyrir vikiš er söfnun sprittkerta nś varanlegur kostur ķ endurvinnsluflóru landsmanna.

En hvaš įtti svo aš gera viš įliš śr sprittkertunum?

Žaš var tilraunaverkefni hjį Al įlvinnslu aš bręša įliš śr sprittkertunum, en eins og alžjóš veit er įl žeim kosti gętt aš žaš mį endurvinna aftur og aftur įn žess žaš tapi upprunalegum eiginleikum sķnum. Enda er um 75% af öllu įli sem framleitt hefur veriš enn ķ notkun. Til žess aš endurunna įliš öšlašist framhaldslķf var stofnaš til fjögurra teyma og hönnušu žau hagnżtar vörur sem framleiša mį śr endurunnu įli.

Hönnušir völdust til verksins meš ólķkan bakgrunn; Sigga Heimis, Ingibjörg Hanna, Olga Ósk Ellertsdóttir og Studio Portland, en žar starfar žrķeykiš Sölvi Kristjįnsson, Sóley Kristjįnssdóttir og Karen Ósk Magnśsdóttir. Verkefniš var unniš ķ nįnu samstarfi viš Mįlmsteypuna Hellu, sem hefur frį upphafi endurunniš įl ķ sinni framleišslu. Įhersla var lögš į nytjahluti fyrir ķslenskan veruleika og innblįstur sóttur ķ daglegt lķf.

Afrakstur žeirrar vinnu var afhjśpašur fyrr į žessu įri į afmęlisopnun Hönnunarmars ķ Hafnarhśsinu undir yfirskriftinni #endurvinnumįliš. Žar kenndi żmissa grasa og var margt listilegra muna śr smišju žessara śrvalshönnuša.

Žar į mešal var stóllinn Kollhrif sem Sölvi Kristjįnsson hannaši, en til framleišslu į honum žarf um 14.400 sprittkerti. Efnivišurinn endurunniš įl og korkur, - og snżr hönnunin žvķ ekki ašeins aš śtliti stólsins heldur tekur hśn einnig miš af umhverfisįhrifum, endurvinnslumöguleikum og margnota gildi hans. Og žannig var hringnum lokaš, sem hófst į söfnun sprittkerta undir yfirskriftinni: „Gefum jólaljósum lengra lķf.“


Tugžśsundir flokka į Fiskideginum mikla

Žaš var lķf ķ tuskunum ķ fiskvinnslunni Marślfi į Dalvķk sl. mišvikudagsmorgun žegar meira og minna allir krakkar ķ sveitarfélaginu komu žar saman. Enda stóš ekki lķtiš til. Verkefniš var aš pakka inn 15 žśsund skömmtum af žorski og bleikju ķ įlpappķr, žannig aš hęgt yrši aš grilla žaš ofan ķ tugžśsundir gesta į Fiskideginum mikla. Fljótlega voru 140 krakkar į aldrinum žriggja og upp ķ sautjįn komin ķ hįrnet og vinnugalla, farin aš pakka ķ kassa, merkja og gera allt klįrt.

„Suma krakkana hitti ég fyrst žegar žeir voru žriggja og nś eru žau oršin unglingar,“ sagši Frišrik V. žegar ég heyrši ķ honum um helgina, en žessi meistarakokkur er einn fjölmargra sem leggja hönd į plóg. „Enda eru žau oršin alvön, męta tķmanlega og fara beint ķ röš, žvo sér um hendurnar, fį sér svuntu, setja į sig hanska og hįrnet og fara aš vinna. Žetta gekk svo hratt nśna, aš ég žurfti aš flżta pķtsunni ķ hįdeginu og segja lélega brandara į milli til aš tefja ašeins fyrir!“Endurvinnsla1

Žaš er hreint ótrślegt aš upplifa žį vinįttu og ósérhlķfni sem liggur aš baki Fiskideginum mikla, žar sem tugžśsundir koma saman og heilt bęjarfélag breišir śt fašminn. Ķ hśsagöršum er ausiš sśpu ķ skįlar fyrir hvern sem njóta vill į föstudeginum og į laugardeginum er bošiš upp į sśshķ, fiskipķtsu, fiskipylsur, fiskisśpu, haršfisk og grillašan fisk – og svo er tónleikadagskrįin į heimsmęlikvarša.

Žegar mannfjöldinn er slķkur varšar miklu aš umgjöršin sé traust. Lišur ķ žvķ er aš huga aš flokkun og endurvinnslu og žar lįta skipuleggjendur hįtķšarinnar ekki sitt eftir liggja. Mikiš var lagt upp śr žvķ aš flokkunarker vęru ašgengileg į svęšinu og kynnir hįtķšarinnar og brautryšjandi Jślķus Jślķusson fór reglulega yfir žaš meš gestum. Undirtektir voru frįbęrar. Sumir gengu jafnvel svo langt aš gęša sér į kręsingunum viš flokkunarkerin sjįlf svo aš umbśširnar rötušu nś örugglega į sinn staš.  

Flokkun og endurvinnsla er aušvitaš undir samtakamętti almennings komin og öllum mį vera ljóst aš mikil vitunarvakning hefur oršiš hér į landi. Grunnurinn aš įtakinu į Fiskideginum mikla er lagšur meš samstarfi fjögurra ašila, Samįls – samtaka įlframleišenda, Sęplasts, Gįmažjónustu Noršurlands og Fiskidagsins mikla. Nś var flokkašur įlpappķr, plast og almennt sorp įsamt žvķ aš dósir og plastflöskur voru flokkašar af Björgunarsveitinni į Dalvķk og rann įgóšinn af žeirri söfnun óskiptur til sveitarinnar. Į nęstu įrum er stefnt aš enn meiri flokkun og aš žvķ aš fį fleiri aš boršinu.

Žegar ég įtti samtališ viš Frišrik V. sagši hann skemmtilegt aš geta sagt viš krakkana og unglingana sem pökkušu inn fiskinum ķ įlpappķr aš efnt yrši til flokkunarįtaks og įliš myndi nżtast aftur til framleišslu į öšrum hlutum, til dęmis pönnukökupönnum. Hverjum finnast ekki pönnukökur góšar? Žaš munar nefnilega um įl sem safnaš er, enda er žaš žeim eiginleika gętt aš žaš mį nżta aftur og aftur įn žess žaš tapi upprunalegum gęšum.

Flokkun og endurvinnsla er bylgja sem veršur ekki stöšvuš og žaš var gaman aš sjį hversu vel tókst til į Fiskideginum mikla.  

 


Af kolum og vatnsafli, Ķslandi og Kķna

Svo viršist sem margir hafi komiš af fjöllum žegar nefnt var aš stórišjan notaši kolaskaut til rafgreiningar. Žaš hefur žó veriš raunin allt frį žvķ įlver hóf starfsemi ķ Straumsvķk įriš 1969 eša ķ tępa hįlfa öld. Enn hefur ekki fundist tękni til aš leysa kolaskaut af hólmi ķ rafgreiningarferli įlvera, žó aš unniš sé aš žvķ aš žróa óvirk skaut, m.a. ķ verkefni į vegum Nżsköpunarsjóšs. Žess vegna męlist losun frį įlverum.

Til aš setja hlutina ķ samhengi, žį er um helmingur af allri raforku ķ Bandarķkjunum og Žżskalandi framleidd meš kolum. Žaš er žvķ misskilningur ef fólk heldur aš kol séu ekki lengur hluti af nśtķmasamfélagi. Stórišjan hér į landi nżtir kol hinsvegar ekki sem orkugjafa, eins og fram kom hjį Įgśstu Loftsdóttur verkefnastjóra eldsneytis og vistvęnnar orku hjį Orkustofnun į Bylgjunni ķ lok vikunnar: 

„Ķ sumum verksmišjum, eins og t.d. įlverunum, eru kolaskaut. Og žaš telst ekki orkunotkun į kolum. Af žvķ aš hugmyndin žar, og reyndar ķ flestum verksmišjum sem nota kol, er aš nota kolefniš ķ kolunum. Žį ertu sem sagt meš einhvern mįlm, įl eša jįrngrżti eša kķsil sem er meš sśrefni, žaš getur veriš sśrįl svokallaš, og žś vilt hreinsa sśrefniš śr mįlminum... Žaš er žvķ ķslenska orkan, hreina orkan okkar, vatnsafliš og jaršvarminn sem fer ķ žaš aš keyra efnahvarfiš įfram.“ 

Og hśn hélt įfram:

„Ķ tilfellum žar sem raforkan er notuš til žess aš keyra efnahvörfin, žar getum viš séš strax ķ hendi okkar aš žaš er mjög lķklegt aš žęr verksmišjur sem eru hér og nota kol ķ efnaferlunum séu umhverfisvęnni heldur en samskonar verksmišjur ķ landi žar sem raforka er framleidd meš kolum.“ 

Mest losun af orkuvinnslu

Hér gildir aš horfa į heildarmyndina.

Engum blöšum er um žaš aš fletta aš loftslagsmįl eru stęrsti umhverfisvandi sem heimsbyggšin stendur frammi fyrir. En žegar horft er į heildarlosun viš įlframleišslu į heimsvķsu munar mest um losun frį orkuvinnslu. Žannig getur heildarlosun frį įlveri sem knśiš er af raforku frį kolaorkuveri numiš allt aš 17 tonnum į hvert framleitt tonn af įli. Į Ķslandi er įlframleišsla hinsvegar knśin af vatnsafli og jaršvarma og žvķ er žetta hlutfall ekki nema um 1,64 tonn eša tķfalt minna. Žaš munar um annaš eins. 

Eins og alkunna er, žį hefur vöxtur įlframleišslu veriš örastur ķ Kķna į lišnum įrum. Nś er svo komiš aš Kķna framleišir yfir 30 milljónir tonna eša yfir helming af öllu frumframleiddu įli ķ heiminum. Og žaš er įhyggjuefni aš um 90% įlframleišslu ķ Kķna eru knśin meš kolaorku.

Išnašur ķ Evrópu axlar įbyrgš

Žaš er žvķ mikilvęgt fordęmi, aš rķki Evrópu og žar meš tališ Ķsland hafi tekiš frumkvęši ķ žvķ aš draga śr losun gróšurhśsalofttegunda meš žvķ aš koma į samevrópsku kvótakerfi losunarheimilda fyrir atvinnulķfiš. Undir žaš heyrir išnašur, žar meš tališ ķslensk stórišja, įsamt flugi og orkuverum, en samanlagt bera žessar greinar įbyrgš į um helmingi allrar losunar ķ Evrópu.

ETS-kerfiš er nś žegar fariš aš virka og śtlit er fyrir aš markmiš nįist um stórfelldan samdrįtt ķ losun. Įriš 2020 veršur losun frį žessum greinum atvinnulķfsins 21% minni er įriš 2005 og įriš 2030 er gert rįš fyrir aš hśn verši 43% minni. Žetta er sameiginlegur pottur innan Evrópu, enda er loftslagsvandinn žvert į landamęri.  

Evrópskur įlišnašur hefur raunar žegar dregiš śr losun gróšurhśsalofttegunda um 50% sķšan 1990 og skuldbundiš sig til aš vinna enn frekar aš žvķ aš koma į kolefnislįgu hagkerfi innan ESB. Enn betri įrangur hefur nįšst hér į landi, en žegar įriš 2012 hafši veriš dregiš śr losun um 75% į hvert framleitt tonn frį 1990.

Hnattręnt verkefni

Loftslagsmįl eru hnattręnn vandi og til žess aš nį įrangri veršur aš koma upp kvótakerfi meš losunarkvótum į hnattręna vķsu. Annars skapast hętta į aš orkuišnašur flytjist frį löndum sem ķžyngja išnašinum meš kolefnisgjöldum til landa sem axla enga įbyrgš og horfa ekkert til losunar viš framleišsluna. 

Žį vęrum viš aš gera illt verra og bregšast komandi kynslóšum. Žessi hętta hefur veriš nefnd „kolefnisleki“ og er ešlilegt aš stjórnvöld ķ Evrópu hafi hana til hlišsjónar viš įkvöršun gjalda į sinn išnaš.

Žess vegna er mikilvęgt aš tekiš verši į loftslagsmįlum meš hnattręnum hętti og ber aš fagna žvķ aš žjóšir heimsins žokušust ķ žį įtt meš Parķsarsamkomulaginu. Raunar stendur barįtta umhverfisverndarsamtaka ķ Evrópu til žess aš koma fleiri greinum undir ETS – žvķ góš reynsla er af žvķ kerfi losunarkvóta sem komiš hefur veriš upp ķ Evrópu.

Lagt hefur veriš upp meš aš žeir fjįrmunir sem aflast meš žessum hętti renni til rķkjanna sjįlfra og aš žeim verši variš til žróunarverkefna sem draga enn frekar śr losun. Įhugavert vęri aš vita hvaš veršur um žį fjįrmuni sem renna ķ gegnum žetta kerfi til ķslenskra stjórnvalda og munu gera į nęstu įrum og įratugum – hvort žeir skila sér ķ verkefni tengd loftslagsmįlum.

Notkun įls kolefnisjafnar framleišsluna

Eftir stendur aš žaš fylgir losun įlframleišslu, en hśn er hvergi minni en hér į landi. Žaš jįkvęša er aš įl er léttur og sterkur mįlmur, sem hęgt er aš endurvinna endalaust. Įl er žvķ hluti af lausninni ķ loftslagsmįlum. Bķlaframleišendur nota įl ķ sķfellt auknum męli til aš létta bifreišar og koma žannig til móts viš kröfur stjórnvalda og neytenda um minni losun. Ef einungis er litiš til žess hluta įls sem framleitt er į Ķslandi og fer ķ samgöngutęki ķ Evrópu, žį dugar žaš til aš kolefnisjafna alla framleišslu į Ķslandi.

Og er žį ekki horft til endurvinnslu įlsins, en yfir 90% af öllu įli sem notaš er til bķlaframleišslu er endurunniš og notaš ķ nżjar bifreišar žar sem žaš dregur aftur śr losuninni. Og svo aftur og aftur. Žį nżtist įl til margra hluta, svo sem aš auka endingartķma matvęla og einangra byggingar sem dregur śr orkunotkun žeirra.

Žaš segir sķna sögu aš um 75% af öllu įli sem framleitt hefur veriš er enn ķ notkun. Žaš mun nżtast komandi kynslóšum viš aš draga śr losun.


Enskur leigubķlstjóri vešjar į Ķsland

IMG_9484Žaš hefur veriš ęvintżri lķkast aš fylgjast meš framgangi ķslenska landslišsins į EM. En įrangurinn kemur ekki öllum eins mikiš į óvart. Ég rakst į gešžekkan leigubķlstjóra aš nafni Simon į leiš um London eftir Austurrķkisleikinn. Hann varš upprifinn žegar hann įttaši sig į žvķ aš faržeginn vęri hvorki meira né minna en ķslenskur, sótti blaš sem hann geymdi fyrir framan sig į męlaboršinu, eins og žaš vęri Biblķan, og sżndi mér žaš meš stolti. Į blašinu var stašfesting į aš hann hefši vešjaš 10 pundum fyrir keppnina į aš Ķsland yrši Evrópumeistari. Hann trśši sumsé į kraftaverk. Enda hafši hann fylgst meš framgangi lišsins ķ undankeppninni, var meš į hreinu hverjir vęru lykilmenn, hafši tröllatrś į aš lišinu myndi ganga vel ķ Frakklandi og fannst hann žurfa aš standa viš stóru oršin ķ vinahópnum – žar sem hann hafši męrt ķslenska lišiš į mešan ašrir hristu höfušiš vantrśašir. Ef Simon hefur rétt fyrir sér verša 10 pundin aš 1.250 pundum. „Ekki slęm įvöxtun žaš,“ sagši hann drjśgur. Og hann kveiš engu fyrir leikinn gegn Englendingum ķ 16 liša śrslitum. „Hvernig sem fer, žį get ég ekki tapaš.“


Umręša įn upphrópana

Žaš er rétt sem Ketill Sigurjónsson orkubloggari skrifar ķ pistli 25. įgśst aš hlutverk Samįls, samtaka įlframleišenda, er aš mišla almennum upplżsingum um ķslenskan įlišnaš. Aušvitaš eru skiptar skošanir um orkuišnaš, eins og ašrar atvinnugreinar, en umręšan er mikilvęg og mun ég leggja mitt af mörkum til žess aš hśn fari fram į uppbyggilegum nótum.

Upplżsingamišlun Samįls byggir ešli mįlsins samkvęmt į opinberum gögnum, žar į mešal frį Landsvirkjun og greiningarfyrirtękinu CRU sem sérhęfir sig ķ įl- og orkumörkušum. Hér mun ég leitast viš aš gera nokkrum įlitaefnum skil sem Ketill reifar.

Nżjustu tölur frį CRU

Ketill gagnrżnir aš ég hafi vķsaš til mats CRU į orkuverši til įlvera į Ķslandi į fyrsta įrsfjóršungi 2015 ķ pistli sem ég skrifaši 10. jśnķ 2015.

Įstęšan var sś aš Ketill hafši stušst viš tölur frį CRU en dregiš flutningskostnaš frį orkuveršinu hér į landi žegar hann bar saman orkuverš į milli landa. Erlendis er hinsvegar alltaf talaš um afhenta orku til įlvera meš sköttum og gjöldum, žar meš töldum flutningskostnaši.

Ég taldi žvķ rétt aš tölur CRU um Ķsland kęmu einnig fram og sendi greiningarfyrirtękinu bréf til aš sannreyna aš tölurnar sem ég birti vęru réttar, en žar kom fram aš mešalverš til įlvera hérlendis vęri 29-30 USD. CRU stašfesti žaš og sendi mér eftirfarandi til birtingar: 

„As of Q1 2015, the weighted average power tariff paid by Icelandic aluminium smelters, according to leading analysts of CRU International, was almost the same as the average for the primary aluminium industry in the rest of the world, excluding China.”

Žetta voru žęr upplżsingar sem fįanlegar voru žegar ég skrifaši pistilinn. Ennfremur var tekiš fram aš matiš į orkuverši til įlvera byggši ekki į nżjustu tölum CRU, en aš staša Ķslands ķ nżjustu śtreikningum CRU hefši ekki breyst aš neinu rįši ķ samanburši viš önnur lönd. Samkvęmt žvķ er orkuverš til įlvera į Ķslandi įriš 2015 nįlęgt mešalveršinu utan Kķna. 

Til įréttingar skal tekiš fram, aš žetta er greining CRU en ekki Samįls. Samįl rekur ekki greiningardeild. Ķ skrifum sem žessum mun ég žvķ eftir sem įšur vķsa til helstu sérfręšinga og greiningarašila ķ orkuišnaši, enda hef ég engar forsendur til annars.

Ķsland ekki ķ lęgsta žrišjungi

Ketill hefur haldiš žvķ fram aš mešalverš til įlvera hér į landi sé yfir 26 dollurum og vegiš mešalverš rśmir 25 dollarar. Helstu opinberu gögnin sem ég finn um žaš eru įrsreikningar Landsvirkjunar, en žar mį lesa aš mešalverš til išnašar įriš 2013 hafi numiš 25,8 dollurum, eins og ég hef įšur fjallaš um. 

Žaš sama įr var meira en žrišjungur af öllu įli utan Kķna framleitt viš lęgra rafmagnsverš en 25,8 dollara, nįnar tiltekiš 34,6% allrar įlframleišslu utan Kķna samkvęmt greiningarfyrirtękinu CRU.

Žaš er eftirtektarvert, enda žżšir žaš aš Ķsland eša nįnar tilgreint Landsvirkjun var žvķ samkeppnishęf hvaš varšar orkuverš til įlframleišslu įriš 2013 en samt ekki ķ lęgsta žrišjungi.

Fleira ķ samningum en orkuverš

Hvaš varšar mešalverš ķ žremur nżjum orkusamningum til įlvera ķ Kanada er Ketill sammįla žeim tölum sem ég bar fram ķ pistlinum 10. jśnķ, ž.e. aš mešalveršiš vęri į bilinu 28-31 dollarar. Eins og įlveršiš hefur žróast mį žó leiša lķkum aš žvķ aš orkuveršiš sé oršiš lęgra en žaš vegna įlveršstengingar.

Ketill gagnrżnir aš ég telji ekki upp fleira sem ķ samningunum felst. Ég tek undir žaš sjónarmiš hans aš fleira felst ķ samningum en orkuverš. Annaš gefur einfaldaša mynd af orkumarkašnum. Žetta į raunar ekki ašeins viš um Kanada.  

Žaš er til dęmis sjaldnast tekiš fram ķ umfjöllun um orkuverš til įlvera hér į landi aš žau hafi kaupskyldu į orkunni til įratuga hvaš sem notkun lķšur. Žetta getur žó haft verulega žżšingu. Einnig žekkist žaš vķša erlendis aš įlver fįi hluta orkureikninga sinna endurgreidda frį stjórnvöldum til aš milda įhrif umhverfisskatta į raforku, sem žżšir aš raunverulegt orkuverš er lęgra en uppgefiš verš.

Žetta hefur einnig žżšingu žegar verš til stórišju hér į landi er boriš saman viš verš til almennings en žį er sjaldnast nefnt aš stórišjan rekur eigin spennustöšvar en almenningur ekki. Aš auki er nżtingarhlutfall stórišju į rafmagni um 96% samanboriš viš 56% hjį almenningi vegna minni notkunar um nętur og į sumrin. Tekjur orkusala eru žvķ um 20% hęrri af uppsettu afli til stórišju en til almennings.

Žaš skżrist af žvķ aš kostnašur orkufyrirtękjanna er fyrst og fremst fjįrfestingarkostnašur og žvķ er mikilvęgt fyrir žau aš fį jafna nżtingu į uppsettu afli yfir sólarhringinn til aš hįmarka nżtingu fjįrfestingar sinnar. 

Aušvitaš eru ašstęšur ólķkar eftir löndum og samanburšur į orkusamningum veršur aldrei nįkvęm vķsindi. Žaš blasir žó viš aš Ķslendingar hljóta ķ slķkum samanburši aš horfa til žeirra landa sem eru į svipušum slóšum į jaršarkringlunni, žar meš tališ Noregs og Kanada. Žaš er įkvešin grunnforsenda aš bśa viš frjįlst markašshagkerfi, žar sem eru geršar kröfur ķ umhverfis- og öryggismįlum, sem eru einn lykilžįttur ķ starfsemi įlvera.

Sögulegur fróšleikur

Annars kemur margt fróšlegt fram ķ pistli Ketils sem įhugavert er aš ręša frekar. Ķ fyrsta lagi bendir hann į aš Alcoa muni afhenda orkufyrirtękinu Hydro Quebéc sinn hlut ķ orkuveri sem žessi fyrirtęki eiga saman.

Žaš er rétt hjį Katli aš viš lok samningstķmans sem spannar aldarfjóršung afhendir Alcoa orkuveriš. Um žaš var žó ekki samiš nśna, heldur mį rekja žaš til lagasetningar um mišja 20. öldina. 

Ef horfiš er svona langt aftur ķ tķmann, žį mį til dęmis spyrja sig hvernig meta į framlag įlversins ķ Straumsvķk, sem meš orkukaupasamningi sķnum skapaši žau skilyrši sem Alžjóšabankinn krafšist aš vęru fyrir hendi til aš hann lįnaši Ķslendingum fyrir Bśrfellsvirkjun?

Žaš var forsenda žeirrar miklu uppbyggingar ķ orkuišnaši sem fram hefur fariš į Ķslandi og skilaš Ķslendingum einu öflugasta raforkukerfi ķ heiminum. Žrįtt fyrir fįmenni ķ strjįlbżlu landi, žį bśum viš viš eitt mesta afhendingaröryggi sem žekkist, vandfundiš er lęgra orkuverš til almennings og viš flytjum śt žekkingu okkar į žessu sviši. 

Skeršingin meiri hér į landi

Ketill gagnrżnir aš ég hafi lįtiš vera aš nefna aš nżju samningarnir ķ Kanada feli ķ sér vķštękar skeršingarheimildir į orku til įlvera yfir vetrartķmann.

Um žaš mį segja, aš žęr skeršingarheimildir fylgja įlagstoppum ķ Kanada en hafa ekki teljandi įhrif į framleišsluna. Hver skeršing varir ašeins nokkrar klukkustundir og samkvęmt mķnum heimildum kemur ekki til žess aš taka žurfi ker śr umferš.

Annaš er uppi į teningnum hér į landi. Ķ fyrra varš Alcoa Fjaršaįl aš draga śr framleišslu sinni um 9 žśsund tonn vegna skeršinga Landsvirkjunar og Noršurįl dró śr framleišslu sinni um 4 žśsund tonn. Nś hefur Landsvirkjun tilkynnt aš gripiš verši til skeršinga ķ vetur.

Žaš er žį žrišja įriš ķ röš sem skilyrši hafa skapast hjį Landsvirkjun sem valda žvķ aš įlver hafi gripiš til žess rįšs aš draga śr framleišslu meš ęrnum tilkostnaši. Žaš bendir ekki til aš samningarnir hér į landi séu hagstęšari hvaš žetta varšar.

Fjįrfestingar skipta mįli

Žį bendir Ketill į aš mikilvęgur hluti samninganna ķ Kanada feli ķ sér įętlanir Alcoa um aš fjįrfesta fyrir 250 milljónir dollara ķ įlverunum žremur. Hann bętir viš:

„Žarna er um aš ręša verulega nżfjįrfestingu, sem er til žess fallin aš draga sjįlft orkuveršiš nišur. Eins og alžekkt er ķ samningum um raforkusölu til įlvera.“

Žetta er mjög góšur punktur hjį Katli. Žaš er mikiš um nżfjįrfestingar ķ rekstri įlvera. Enda žurfa žau stöšugt aš uppfęra framleišslulķnu sķna til aš halda rekstrinum hagkvęmnum og standast samkeppni į heimsmarkaši. Fjįrfesting upp į 250 milljónir dollara eša rśma 30 milljarša ķ žremur įlverum, sem skilgreint er aš eigi aš koma til framkvęmda į fimm įrum, er ekki óvenju mikil ķ žvķ samhengi.

Ef horft er til žeirra žriggja įlvera sem starfa į Ķslandi hafa fjįrfestingar numiš hįtt ķ žrefaldri žeirri upphęš į sķšustu įrum. Žar munar aušvitaš mestu um 60 milljarša fjįrfestingarverkefni Rio Tinto Alcan ķ Straumsvķk sem er žaš stęrsta hér į landi frį hruni.

Nżveriš hleypti Noršurįl af stokkunum fjįrfestingarverkefni upp į į annan tug milljarša į Grundartanga, en žaš felst mešal annars ķ framleišsluaukningu og žvķ aš taka nęsta skref ķ viršiskešjunni.

Raunar er ljóst aš stefnt er aš frekari nżfjįrfestingu hjį öllum įlverunum žremur, sem felast mešal annars ķ aš auka afköst framleišslulķnunnar og framleiša veršmętari afuršir, auk žess sem umhverfis- og öryggismįl verša įfram ķ forgrunni.

Orš Ketils minna į hversu margt spilar inn ķ viš gerš orkusamninga, enda hafa žeir veruleg žjóšhagsleg įhrif, og žess vegna skiptir mįli aš horfa į heildarmyndina.

Aš sķšustu

Óhętt er aš segja aš forsendur umręšna um įlverš og orkuverš séu į mikilli hreyfingu einmitt nś um stundir. Žaš er žvķ mikiš gagn ķ umręšu um orkuišnaš į Ķslandi, sem er jś einn af undirstöšu atvinnuvegum žjóšarinnar. Um leiš er mikilvęgt aš sś umręša sé fagleg og įn upphrópana. Annars žokar okkur ekkert įfram ķ įtt aš upplżstri umręšu sem byggir į stašreyndum.


Įrétting um įl og orkuverš

Ketill Sigurjónsson orkubloggari skrifar pistil į Mbl.is sem ber yfirskriftina „Samįl į villigötum“. Af pistli Ketils mį rįša aš ég hafi sem framkvęmdastjóri Samįls fullyrt hvert orkuverš til įlvera sé hér į landi. Žaš er misskilningur hjį Katli. Ég hef ekkert fullyrt um žaš.

Žęr upplżsingar sem ég hef byggt į ķ pistlum į žessum vettvangi eru annars vegar mešalorkuverš til išnašar sem gefiš er upp ķ įrsreikningum Landsvirkjunar og hinsvegar samanburšur greiningarfyrirtękisins CRU į afhentri orku til įlvera.

Įrsreikningar Landsvirkjunar eru öllum ašgengilegir og į mešal kaupenda į greiningum CRU eru orkufyrirtęki og įlframleišendur vķša um heim.

Tölur frį CRU og Landsvirkjun

Ķ skrifum mķnum benti ég einfaldlega į aš greiningarfyrirtękiš CRU tefldi fram annarri tölu um orkuverš į Ķslandi en Ketill notaši žegar hann vitnaši til samanburšar fyrirtękisins og fannst mér ešlilegt aš sś tala kęmi fram.

Įstęšan var m.a. sś aš CRU talar jafnan um verš į afhentri orku, en Ketill dró hinsvegar upphaflega frį flutningskostnašinn žegar hann sló mati į orkuveršiš hér į landi.

Ketill fullyršir aš mešalverš til įlvera į Ķslandi sé lęgra en 29-30 dollarar eins og CRU hefur haldiš fram. Hann segist hafa fengiš žęr upplżsingar frį CRU aš menn hafi misreiknaš sig į žeim bęnum. Žaš eru tķšindi fyrir mér. Eina vķsbendingin sem ég hef um žaš frį CRU er aš nżrri greining sé komin fram, en hśn breyti lķtiš stöšu Ķslands ķ alžjóšlegum samanburši.

Ekki ķ lęgsta žrišjungi

Žaš er aušvitaš vont fyrir CRU ef greinendur žar misreikna sig, en žeir eru lķklega ekki óskeikulir fremur en ašrir. Almennt held ég aš menn séu samt į einu mįli um aš CRU veiti haldbestu upplżsingar um įlmarkašinn sem völ er į.

Žaš er hinsvegar misskilningur hjį Katli aš ég gefi mér aš CRU hafi rétt fyrir sér um orkuverš til įlvera hér į landi. Ég hef engar forsendur til aš fullyrša til eša frį um žaš.

Til marks um žaš mį nefna, aš fyrr į žessu įri studdist ég viš mešalverš Landsvirkjunar til išnašar ķ pistli į žessum vettvangi og įréttaši žaš raunar ķ sķšasta svari mķnu viš skrifum Ketils.

Landsvirkjun gefur upp aš mešalverš til išnašar įriš 2013 hafi veriš 25,8 dollarar į megavattstund. Žegar žaš er boriš saman viš greiningu CRU į verši afhentrar orku til įlvera utan landsteinanna, žį kemur ķ ljós aš žrišjungur af öllu įli utan Kķna var framleiddur viš lęgra orkuverš įriš 2013, nįnar tiltekiš 34,6% allrar įlframleišslu utan Kķna. Žaš žżšir aš Landsvirkjun var samkeppnishęf um orkuverš til įlvera įriš 2013 en samt ekki ķ lęgsta žrišjungi.

Ketill fullyršir raunar aš mešalorkuverš til įlvera sé hęrra en mešalverš til išnašar – žaš sé yfir 26 dollurum. Žaš er athyglisvert śt af fyrir sig.

Almenn umręša um orkumarkašinn

Aš sķšustu vil ég taka fram aš ég fagna mįlefnalegri og gagnrżninni umręšu um orkuišnašinn į Ķslandi.

Ég hef hinsvegar engar forsendur til aš ręša orkuverš til einstakra įlvera og er žar ķ sömu stöšu og forsvarsmenn annarra atvinnugreina.

Hlutverk Samįls er aš mišla almennum upplżsingum um ķslenskan įlišnaš.


Raforkuverš innan og utan landsteina

Žessi orš eru skrifuš ķ tilefni af žvķ aš Ketill Sigurjónsson orkubloggari sendi mér opiš bréf į žessum vettvangi fyrir fįeinum dögum. Ketill er framkvęmdastjóri Öskju Energy Partners ehf. og heldur śti vefsķšunni askjaenergy.is ķ samstarfi viš Landsvirkjun, en ašrir samstarfsašilar eru Hįskóli Ķslands og Hįskólinn ķ Reykjavķk.

Ketill tekur fram bęši ķ upphafi og lok bréfsins aš ég starfi sem framkvęmdastjóri Samįls, samtaka įlframleišenda. Žaš er rétt hjį Katli og raunar kyrfilega tekiš fram viš myndina af mér hér til hlišar.

Um leiš segist Ketill bera traust til mķn eftir aš hafa fylgst meš skrifum mķnum sem blašamanns um langt skeiš. Mér žykir vęnt um žaš. Ķ störfum mķnum į žeim vettvangi sem öšrum hef ég lagt mig fram um aš rökstyšja mįl mitt vandlega. Ég fagna mįlefnalegri gagnrżni, enda er hśn til žess fallin aš stušla aš upplżstri umręšu.

Samanburšur į raforkuverši milli landa

Ķ bréfi sķnu segir Ketill aš skrif sķn taki eingöngu til orkuveršs ķ višskiptum Landsvirkjunar viš stórišju. Um leiš vķsar hann til samanburšar CRU į milli landa į orkuverši til įlvera en žar er tölu slegiš į  orkuverš til įlvera hér į landi sem Ketill kżs aš styšjast ekki viš. Allt gott um žaš. En žetta er rótin aš žvķ aš ég įtti stundum erfitt meš aš įtta mig tölum Ketils, hvenęr žęr vęru frį CRU og hvenęr frį Landsvirkjun.

Śr žvķ Ketill vķsaši ķ gögn frį CRU fannst mér rétt aš fram kęmi hvert mat greiningarfyrirtękisins er į mešalraforkuverši til įlvera hér į landi. Ég hafši samband viš CRU og fékk žęr eftirfarandi upplżsingar:

„Į fyrsta įrsfjóršungi 2015, var vegiš meštaltal raforkuveršs sem ķslensk įlver greiša, samkvęmt helstu sérfręšingum CRU International, nįnast žaš sama og mešalverš til frumframleišslu į įli ķ heiminum, fyrir utan Kķna.“

Ķ bréfi sķnu segist Ketill einnig hafa haft samband viš CRU og fengiš žęr upplżsingar aš lķklega hafi mat fyrirtękisins į raforkuverši til įlvera į Ķslandi veriš of hįtt. Ég hef ekki heyrt af žvķ hjį CRU. Ég fékk hinsvegar žęr upplżsingar hjį CRU aš nżrri tölur vęru komnar fram um raforkuverš til įlvera og aš žęr breyttu ekki aš neinu rįši stöšu Ķslands ķ samanburši viš ašrar žjóšir hvaš varšar raforkuverš til įlvera.

Ekki ķ lęgsta žrišjungi

Ķ įrsreikningum Landsvirkjunar er mešalverš til išnašar uppgefiš 25,9 dollarar į megavattstund. Ķ bréfi sķnu teflir Ketill hinsvegar fram upplżsingum um aš mešalverš Landsvirkjunar til įlvera sé „rétt rśmir 26 USD/MWst“. Ég hef engar forsendur til aš dęma um hvort žaš sé rétt og veit ekki til hvaša gagna Ketill vķsar žar.

Ketill segir žessar tölur eiga viš um įrin 2013 og 2014. Uppgefiš mešalverš Landsvirkjunar til išnašar įriš 2013 er 25,8 dollarar. Ég hef įšur vķsaš til žess į žessum vettvangi, aš įriš 2013 hafi meira en žrišjungur af öllu įli utan Kķna veriš framleitt viš lęgra rafmagnsverš en 25,8 dollara, nįnar tiltekiš 34,6% allrar įlframleišslu utan Kķna samkvęmt upplżsingum frį greiningarfyrirtękinu CRU.

Žaš žżšir aš Ķsland eša nįnar tilgreint Landsvirkjun var samkeppnishęf hvaš varšar orkuverš til įlframleišslu įriš 2013 en samt ekki ķ lęgsta žrišjungi.

Fjįrfestingarverkefni Noršurįls

Ķ mķnum skrifum hef ég ekkert fjallaš um višręšur Noršurįls og Landsvirkjunar um orkusamning sem kemur til endurnżjunar įriš 2019 og žaš er ekki į mķnu borši. Ķ pistlinum sem Ketill vķsar til var ég fyrst og fremst aš velta fyrir mér veršžróun į raforku erlendis og samanburši CRU į orkuverši milli landa.  

Žaš er hinsvegar vert aš benda į aš Noršurįl vinnur nś aš fimm įra fjįrfestingarverkefni upp į į annan tug milljarša, sem felst ķ aš bęta rekstraröryggi, auka framleišslu um 50 žśsund tonn, įsamt žvķ aš framleiša flóknari og viršismeiri afuršir – sem er nęsta skref ķ viršiskešjunni. Lišur ķ žessu fjįrfestingarverkefni var stór samningur viš ķslensk fyrirtęki um aš sérhanna vélar og bśnaš fyrir skautsmišju Noršurįls. 

Ķslensk žjónustufyrirtęki hafa selt bśnaš til įlvera um allan heim. Bśnašur frį VHE ķ Hafnarfirši er nś notašur ķ įlverum ķ 30 löndum og nżlega gerši fyrirtękiš stóran samning um sölu į bśnaši til systurfyrirtękis Noršurįls ķ Kentucky ķ Bandarķkjunum. Žaš er gott dęmi um viršisaukann af įlišnaši ķ ķslensku samfélagi.


Įlver og raforkuverš į Ķslandi

Orkubloggarinn Ketill Sigurjónsson og Įgśst Hafberg framkvęmdastjóri višskiptažróunar og samskipta hjį Noršurįli tókust nżveriš į ķ fjölmišlum um forsendur orkuveršs.

Ķ žeim skrifum vķsušu bįšir til CRU, sem er virtasta greiningarfyrirtękiš į žessu sviši og hefur fylgst meš og greint orkusamninga į Ķslandi og um allan heim um langt skeiš. Fyrirtękiš birtir reglulega samanburš į žvķ hvaš įlfyrirtęki greiša fyrir orku ķ ólķkum löndum. Enginn mótmęlir žvķ aš žetta eru įreišanlegustu gögn meš slķkum samanburši sem fįanleg eru.

Ķ pistli sem Ketill skrifar 26. maķ sķšastlišinn fullyršir hann aš raforkuverš til stórišju hér į landi sé meš žvķ lęgsta sem žekkist ķ heiminum ķ dag og segist hann styšjast viš nżjar upplżsingar frį CRU. Ķ greininni er ekki alltaf aušvelt aš įtta sig į hvenęr Ketill er aš tala um verš til stórišju hér į landi og hvenęr hann talar um verš til įlveranna žriggja. En hann segir žó raforkuverš til „įlvera og annarrar stórišju į Ķslandi óvenju lįgt“.

Žessi orš Ketils standast ekki skošun. Um upplżsingarnar sem Ketill vķsar til segir oršrétt hjį CRU:

„Į fyrsta įrsfjóršungi 2015, var vegiš meštaltal raforkuveršs sem ķslensk įlver greiša, samkvęmt helstu sérfręšingum CRU International, nįnast žaš sama og mešalverš til frumframleišslu į įli ķ heiminum, fyrir utan Kķna.“

Ekki žarf aš oršlengja af hverju Kķna er haldiš utan jöfnunnar enda lżtur įlframleišsla žar almennt ekki sömu markašsforsendum.  

Samanburšur CRU tekur miš af verši afhentrar orku til įlveranna og er įętlaš aš mešal orkuverš til įlvera į Ķslandi sé 29-30 USD/megawattstund fyrir įrin 2014 og 2015.  Landsvirkjun segir ķ įrsreikningi sķnum aš mešal verš til orkuišnašar įriš 2014 hafi veriš um 26 USD/megawattstund. Nś veit ég ekki hvernig Landsvirkjun fęr śt žį tölu, en augljós munur į forsendum fyrir žessum tölum er aš CRU horfir einungis til įlveranna (en ekki t.d. kķsilversins Elkem, gagnavera og aflžynnuverksmišju Becromal) og CRU tekur einnig inn ķ sķna tölu samninga annarra orkusala viš įlver į Ķslandi.  

Ķ gögnum CRU mį enn fremur sjį aš mešal orkuverš til įlvera ķ Noregi, Kanada, Rśsslandi og żmsum fleiri löndum er svipaš eša lęgra en į Ķslandi įriš 2015.

Miklar veršlękkanir į orkumörkušum į Vesturlöndum.

Žegar orkumarkašur į Ķslandi er borinn saman viš önnur lönd veršur aš lķta į heildarmyndina. Į sķšustu misserum hafa oršiš miklar sviptingar į orkumörkušum nęrri okkur. Hiš hįa orkuverš sem sįst gjarnan į įrunum 2007 til 2012 hefur hopaš į stórum svęšum. Verš į gasi ķ Bandarķkjunum hefur lękkaš verulega og raforkuverš eftir žvķ. Stęrsta skżringin į žessu er notkun bergbrots (e: fracking) til aš sękja olķu og gas ķ jaršlög sem įšur voru illvinnanleg.

Raforkuverš ķ Kanada hefur einnig lękkaš.  Žar voru įform uppi um aš selja mikiš af orku til Bandarķkjanna enda hafa raforkukerfi landanna veriš tengd saman. Meš ört lękkandi verši ķ Bandarķkjunum hefur myndast žó nokkuš umframframboš į orku ķ Kanada. Listaverš į orku ķ Kanada sem įšur var um 42 USD į MWst hefur falliš verulega og žar bjóšast nś żmis kostakjör fyrir raforkukaupendur.

Nżlega hafa veriš geršir stórir orkusamningar viš žrjś įlver ķ Kanada sem framleiša yfir milljón tonn af įli eša meira en sem nemur allri įlframleišslu hér į landi. Žeir gilda ķ 15 til 22 įr og veršiš er tengt viš markašsverš įls meš svipušum hętti og gert hefur veriš į Ķslandi. Mešal orkuverš ķ žeim samningum er mjög svipaš og mešalverš til įlvera į Ķslandi er ķ dag samkvęmt CRU eša 28 til 31 USD eftir žvķ viš hvaša įlverš er mišaš.

Ķ Evrópu hafa svipašir hlutir gerst. Verš į heildsölumarkaši ķ Noregi (Nordpool) ķ įr er 25% undir mešalverši įranna 2011-2014. Žaš sama į viš um orkuverš ķ Žżskalandi.  Orkuverš sem reis hęst  į įrunum 2010 og 2011 og żmsir spįšu aš mundi hękka og hękka įfram hefur lękkaš um 40% ķ evrum og meira en 50% ķ bandarķkjadölum. Verš į kolum hefur lękkaš og Pólverjar og fleiri Evrópužjóšir skoša af fullri alvöru aš sękja sér olķu og gas meš bergbroti eins Bandarķkjamenn.

Viš žetta bętist aš Evrópusambandiš hefur heimilaš aš kostnašur vegna kolefnisskatta ķ raforkuverši sé aš hluta endurgreiddur framleišslufyrirtękjum. Žannig lękkar orkukostnašur fyrirtękjanna um 4-5 USD į megawattstund. Mišaš viš orkuverš į Nordpool nśna ķ maķ mį bśast viš aš orkukostnašur įlvers ķ Noregi sem kaupir orku sķna į markaši sé 22-24 USD į MWst meš flutningi og öllum öšrum tilkostnaši.

Hér hafa veriš nefnd nokkur dęmi um orkuverš til įlvera. Aušvitaš eru til dęmi um hęrra verš og lķka um lęgra verš. Žaš er hins vegar naušsynlegt aš vita hvaš er aš gerast ķ heiminum og lķta til žess žegar fjallaš er um orkuverš og žaš er boriš saman milli landa. Žaš er lķka naušsynlegt aš įtta sig į žvķ aš samningar ķslenskra orkufyrirtękja og ķslenskra įlvera eru engin einsdęmi eša óvenjulegir į nokkurn mįta.

Langtķmasamningar skapa grķšarleg veršmęti

Žegar stórir raforkusamningar eru geršir žį eru žeir alltaf ķ samhengi viš markašsašstęšur. Til aš laša aš erlenda fjįrfestingu bušu orkufyrirtękin samkeppnishęft verš. Žaš hefur enginn žrętt fyrir žaš. Įlver eru ķ ešli sķnu žannig aš žau borga ekki hęsta einingaveršiš fyrir raforku. Į móti kemur aš žau kaupa mjög mikla raforku allan sólarhringinn, alla daga įrsins, og eru žannig fyrirtaks višskiptavinur. Uppsett afl Landsvirkjunar nżtist žvķ vel, en ķ žvķ liggur aušvitaš fjįrmagnskostnašur fyrirtękisins.

Į sķšustu 10-20 įrum hefur oršiš grķšarleg veršmętamyndun ķ ķslenskum orkufyrirtękjum vegna žess aš umręddir orkusamningar hafa veriš öllum ašilum hagfelldir. Ķ dag myndi enginn setja lęgra verš į Landsvirkjun en 500 milljarša. Įriš 2006 seldi Reykjavķkurborg hlut sinn og veršmatiš į Landsvirkjun var žį 60 milljaršar.  Veršmętiš ķ dag er margfalt hęrra og kaup rķkisins eru lķklega dķll aldarinnar. Žessi veršmęti hafa aš langstęrstum hluta myndast meš višskiptum viš įlfyrirtękin žrjś, Noršurįl, Alcoa og Rio Tinto Alcan, sem kaupa 75% af orku Landsvirkjunar. Megin breytingin į rekstri Landsvirkjunar frį 2006 til dagsins ķ dag er aš Landsvirkjun selur nś rķflega tvöfalt meiri orku til įlvera. 

Žaš veršur sjįlfsagt įfram tekist į um orkuverš, įlver og virkjanir į Ķslandi.  Žaš er ešlileg umręša og sjįlfsögš.  En žaš getur enginn horft framhjį žvķ aš meš sameiginlegri uppbyggingu raforkuišnašar og įlišnašar į Ķslandi hefur ķ Landsvirkjun skapast ein veršmętasta eign ķslensku žjóšarinnar, sem skila mun innan fįrra įra skila tugum milljarša įrlega ķ aršgreišslur įn žess žaš skerši fjįrfestingargetu fyrirtękisins. 


Kaflaskil hjį Landsvirkjun

Žaš var ekki bara sumarvešriš sem kom Ķslendingum ķ sólarskap ķ gęr, žvķ jįkvęšum fréttum var rennt inn um bréfalśgur landsmanna į forsķšu Fréttablašsins.

Žar kom fram aš Landsvirkjun hefši skilaš metafkomu ķ fyrra, hagnašur fyrir óinnleysta fjįrmagnsliši hefši numiš 19 milljöršum og aš eiginfjįrhlutfalliš vęri komiš ķ 40%. Žessi sterka fjįrhagsstaša kęmi gleggst fram ķ žvķ aš į einungis fimm įrum hefši Landsvirkjun greitt nišur skuldir sem nema 82 milljöršum, en į sama tķma fjįrfest fyrir 68 milljarša!

Aršur af orkuaušlindinni 

Nokkuš hefur veriš rętt um rentu af aušlindum ķ eigu žjóšarinnar. Žaš var žvķ įnęgjulegt aš heyra Hörš Arnarson forstjóra Landsvirkjunar tala um žaš į glęsilegum įrsfundi Landsvirkjunar sem haldinn var ķ gęr aš įrleg aršgreišslugeta til žjóšarinnar gęti numiš 10 til 20 milljöršum eftir tvö til žrjś įr – og vęri žó enn nęgilegt svigrśm til frekari fjįrfestinga og uppbyggingar samhliša žvķ.

Ķ vištali sem ég įtti viš Hörš įriš 2011 žegar ég var blašamašur į Morgunblašinu gerši hann žaš aš umtalsefni aš aršur orkufyrirtękja af orkuaušlindinni gęti oršiš hlutfallslega jafnmikill og aršurinn af olķunni fyrir Noršmenn. Ķslendingar žyrftu žvķ aš móta leikreglurnar um hvernig aršinum af orkunżtingunni yrši skipt. „Žaš žurfa aš vera skżrar leikreglur um hvernig menn skipta umframaršinum į sanngjarnan hįtt, žannig aš allir njóti góšs af žvķ – og žaš myndist sįtt.“

Myndi leita aftur til įlišnašarins

Tillögur fjįrmįlarįšherra um sérstakan orkuaušlindasjóš sem allar aršgreišslur frį Landsvirkjun og öšrum orkufyrirtękjum rķkisins renni ķ eru įhugaveršar ķ žessu sambandi og viršist vera sįtt um žį hugmynd mešal annarra žingflokka. 

Bjarni sagši į įrsfundi Landsvirkjunar ķ gęr aš til aš byrja meš kęmi til greina aš orkuaušlindasjóšur greiddi nišur skuldir rķkisins eša styddi viš afmörkuš innvišaverkefni į borš viš fjįrmögnun Landspķtala. En meginverkefniš vęri aš byggja upp myndalegan varasjóš sem hugsašur vęri til langs tķma, tryggt yrši aš lagt yrši til hlišar ķ uppsveiflu og sjóšurinn vęri til stašar til aš blįsa lķfi ķ hagkerfiš ķ nišursveiflu. Sķšast en ekki sķst gęti innflęši ķ sjóš sem fjįrfesti erlendis stutt viš gengi krónunnar.

Ljóst mį vera aš komiš er aš kaflaskilum ķ sögu Landsvirkjunar eftir farsęla uppbyggingu ķ 50 įr. Höršur Arnarson tók af öll tvķmęli um žaš ķ gęr aš ef Landsvirkjun hefši veriš stofnuš ķ dag, en ekki įriš 1964, žį myndi Landsvirkjun leita aftur til įlišnašarins: „Žaš er mjög góšur išnašur fyrir lokuš raforkukerfi, tiltölulega stórt raforkukerfi eins og viš höfum į Ķslandi, vegna žess aš žetta eru mjög stöšugir notendur – stórir notendur. Žeir eru mjög traustir. Žeir horfa langt fram ķ tķmann. Žeir eru tilbśnir aš gera langa samninga meš bakįbyrgšum móšurfélaga sem gera okkur kleift aš rįšast ķ žetta. Žannig aš žessi skref sem voru tekin žį hefšu veriš tekin aftur nśna, ef viš vęrum aš byrja upp į nżtt, jafnvel ķ žessu góša markašsumhverfi sem viš störfum ķ ķ dag.“

Stétt sérfręšinga og vķsindamanna

Žaš er vel til fundiš aš heišra Jóhannes Nordal fyrrverandi sešlabankastjóra į žessum tķmamótum. Jóhannes gegndi starfi stjórnarformanns alla sķna stjórnartķš hjį Landsvirkjun eša ķ heil 30 įr. Jónas Žór Gušmundsson nśverandi stjórnarformašur fyrirtękisins sagši ķ įvarpi sķnu aš undir tryggri og langri forystu Jóhannesar hefši grunnur veriš lagšur aš žvķ fyrirtęki sem Landsvirkjun sķšar varš og vitnaši hann ķ erindi Jóhannesar frį įrsžingi išnrekenda įriš 1965, žar sem fram kom aš ef Ķslendingar hefšu virkjaš Žjórsį į žrišja įratug aldarinnar ęttu žeir nś „fullafskrifuš orkuver er skilušu hundrušum milljóna ķ hreinum tekjum į įri hverju og sķšast en ekki sķst vęrum viš bśnir aš eignast stétt sérfręšinga og vķsindamanna sem geršu okkur kleift aš standa jafnfętis öšrum ķ efnaišnaši.“

Óhętt er aš segja aš framtķšarsżn Jóhannesar hafi gengiš eftir. Į įrsfundinum var sżnd heimildarmynd frį byggingu vatnsaflsvirkjunarinnar viš Bśrfell, stęrstu framkvęmd Ķslandssögunnar į sķnum tķma. Žar var lagšur grunnur aš einu öflugasta raforkukerfi sem žekkist į byggšu į bóli, sem aftur skapar gnótt tękifęra til veršmętasköpunar fyrir ķslenskt samfélag. Eins og Jónas Žór oršaši žaš ķ ręšu sinni: „Meš byggingu hennar og stofnun Landsvirkjunar var lagšur grunnur aš nżjum išnaši ķ landinu sem leiddi af sér aukna verkžekkingu og fjölbreyttara atvinnulķf į Ķslandi.“


Nęsta sķša »

Um bloggiš

Pétur Blöndal

Höfundur

Pétur Blöndal
Pétur Blöndal

Þessa þanka skrifar framkvæmdastjóri Samáls, samtaka álframleiðenda, bókahöfundur og forðum blaðamaður.

Mars 2024
S M Ž M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Nżjustu myndir

  • Al - Kollhrif 1024x1024@2x
  • Endurvinnsla1
  • IMG_9484

Heimsóknir

Flettingar

  • Ķ dag (29.3.): 0
  • Sl. sólarhring:
  • Sl. viku:
  • Frį upphafi: 0

Annaš

  • Innlit ķ dag: 0
  • Innlit sl. viku:
  • Gestir ķ dag: 0
  • IP-tölur ķ dag: 0

Uppfęrt į 3 mķn. fresti.
Skżringar

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband